1 września 1939 r. o godzinie 4:48 pancernik Schleswig-Holstein ostrzelał Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte, bronioną przez załogę pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego. Przez siedem dni bohatersko odpierała ona powtarzające się ataki z morza, ziemi i powietrza, stając się symbolem polskiego oporu. Również 1 września zaatakowano polskie placówki na terenie Wolnego Miasta Gdańska, w tym gmach Poczty Polskiej, dzielnie broniony przez pocztowców. Początkowym etapem wojny 1939 r. była tzw. wojna graniczna – walka w obronie polskich granic zachodnich. Jednym z pierwszych jej starć była bitwa pod Krojantami na Pomorzu, gdzie 1 września 18. Pułk Ułanów Pomorskich rozbił niemiecki batalion piechoty, co opóźniło postępy wrogiego korpusu o kilkanaście godzin. W bitwie pod Mokrą w okolicach Częstochowy Wołyńska Brygada Kawalerii z Grupy Operacyjnej „Piotrków” zwycięsko odparła czołowe ataki niemieckiej dywizji pancernej, która utraciła około 100 czołgów i wozów pancernych. Jedna z największych bitew wojny granicznej rozegrała się pod Mławą. Trwała do 4 września bitwa i miała wielkie znaczenie dla obrony Warszawy.
Mimo zaciętego oporu już w pierwszych dniach września Niemcom udało się przełamać polskie linie obronne i zająć Kujawy, część Wielkopolski i Śląsk. Działanie wroga charakteryzowało niezwykłe okrucieństwo i brutalność, stosowane także wobec ludności cywilnej. Wojska niemieckie działały zgodnie z rozkazem Adolfa Hitlera, który brzmiał: „Bądźcie bez litości, bądźcie brutalni, nasza przewaga daje nam wszystkie prawa”.
